تپه باستانی قلی درویش از مهمترین و مشهورترین تپههای شهر بوده که بخشی از میراث و تاریخ 7 هزارساله قم را در دل خود جایداده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فوری ورود حضرت فاطمه معصومه(س) نقطه عطفی در تاریخ و تمدن نوین این شهر است؛ اگر امروز این شهر به مرکز تولید اندیشه دینی در جهان تبدیلشده و تشنگان معرفت را سیراب میکند و صدها حوزه علمیه و استاد اخلاق و راهنما و هادی مکتب اهلبیت(ع) در آن پرورشیافته همه از یمن قدوم مبارک کریمه اهلبیت(س) است.
ورود این بانوی با کرامت به قم فصل نوینی در تاریخ این شهر رقم زده است و سخن گزافهای نیست اگر بگوییم، قم اگر قم است و این شهر اگر چیزی دارد همه صدقهسر حضرت معصومه(س) است؛ این شهر بدون کریمه اهلبیت(س) همان کویر و شورزار لمیزرع است.
در کنار بعد مذهبی و معنوی قم، این شهر دارای جاذبهها و تمدن شگرفی است که مانند بسیاری از ظرفیتهای دیگر آن کمتر به آن توجه شده است که مجموعه تاریخی تپه درویش از مهمترین این آثار در سطح ملی است. به عقیده باستان شناسان و با توجه به آثار بهدستآمده، تپه تاریخی ” قلی درویش” قم را میتوان از مبانی شهرنشینی و قطب عصر آهن ایران نامید.
تپه باستانی قلی درویش قم از نظر تاریخی و ماقبل تاریخ در خاورمیانه بینظیر است؛ در عصر آهن و نوسنگی سایت استقراری مشخص (شهر و سایتهای یکجانشینی) وجود ندارد ولی در تپه قلی درویش قم، یک شهر با تمام ویژگیها و روابط اجتماعی و اقتصادی موجود است.
تپه باستانی قلی درویش منطقهای منحصربهفرد در جهان
حاکمیت، مالکیت، تجارت و خریدوفروش، نگارش و برنامهها و آیینهای بومی و مذهبی از ویژگیهای یک شهر است که در کاوشهای این تپه یافته شده است. به دلیل کمتوجهی و عدم تخصیص اعتبار برای کاوش، روی این منطقه برای حفظ آثار با خاک پوشانده شده ولی این آثار در زیرخاک نیز آسیبپذیر و نیاز به آغاز دوباره کاوشها در این منطقه است.
تپه باستانی قلی درویش منطقهای منحصربهفرد در جهان است که از لحاظ مبنای تاریخی عصر آهن بسیار حائز اهمیت است؛ تپه باستانی قلی درویش بر سر راه شاهراه قم، جمکران است که یکی از مهمترین پایگاههای باستانی در بخش مرکزی فلات ایران و مربوط به دوران آهن است.
آثار قبل از تاریخ قم بهمراتب بیشتر از آثار تاریخی موجود در دیگر شهرهای مهم کشور است، ولی به دلیل عدم رسیدگی، تعداد آثار سالم و مرمتشده در دیگر شهرها بیشتر از قم میباشد و آن شهرها را نسبت به قم تاریخیتر کرده است.
محوطه قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر قم، ابتدای بزرگراه قم، جمکران در کیلومتر نخست جاده قدیم قم، کاشان واقعشده است. وسعت محوطه بیش از ۱۰۰ هکتار بوده که امروزه حدود ۳۰ هکتار آن، به شکل مسطح برجایمانده است.
ارتفاع محوطه در ابتدا حدود ۲۰ متر در ضلع جنوبی و ۱۰ متر در ضلع شمالی بوده که اکنون فقط پنجمتر از ضخامت لایههای فرهنگی، استقراری محوطه در بخش جنوب شرقی بالاتر از سطح زمینهای اطراف برجایمانده است. کاوشهای باستانشناسی در تپه تاریخی قلی درویش نشانگر نشیمنگاهی در منطقه قم مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد است.
این محوطه دربرگیرنده سه دوره اصلی شامل عصر برنز قدیم، برنز جدید و عصر آهن ۱ است. در کاوشهای این محوطه بخشی از فضاهای استقراری جوامع عصر آهن ۱ مورد مطالعه، تجزیهوتحلیل قرار گرفته است. فضاهای مزبور با توجه به نقش و عملکرد آنان به چند گروه واحدهای مسکونی، فضاهای تجاری- اداری و اقتصادی، فضاهای کنشهای آیینی – مذهبی، بقایای معماری نظامی – حکومتی و واحدهای تخصصی صنعتی تقسیم میشود.***/ش