شهر قم به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های مذهبی و زیارتی کشور، همواره با چالش‌های ترافیکی و حمل‌ونقلی در محدوده مرکزی و اطراف حرم حضرت معصومه (س) مواجه بوده است. با افزایش شمار زائران و توسعه شهری، نیاز به راه‌حل‌های پایدار برای مدیریت ترافیک و بهبود دسترسی به این محدوده حیاتی بیش از پیش احساس می‌شد. در این راستا، پروژه تونل-زیرگذر امام موسی صدر به عنوان یکی از طرح‌های کلیدی شهرداری قم، با هدف کاهش ترافیک، ارتقای کیفیت فضای شهری و تقویت پیوندهای حرکتی بین حرم و محدوده مرکزی شهر طراحی شده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قم فوری شهر قم به عنوان نگین شهرهای مذهبی ایران و میزبان بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(س)، همواره پذیرای میلیون‌ها زائر از سراسر کشور و جهان بوده است. این شهر مقدس که به حق می‌توان آن را “پایتخت معنوی ایران” نامید، در سال‌های اخیر با رشد جمعیت و افزایش شمار زائران، با چالش‌های متعددی در حوزه حمل‌ونقل و مدیریت شهری روبرو شده است. هسته مرکزی شهر و به ویژه محدوده اطراف حرم مطهر، شاهد ترافیک سنگین و مشکلات عدیده‌ای در زمینه دسترسی و تردد بوده که این امر هم برای شهروندان و هم برای زائران ایجاد دشواری می‌کرد. در این میان، پروژه عظیم زیرگذر امام موسی صدربه عنوان راه‌حلی جامع و کارشناسانه برای ساماندهی ترافیک مرکز شهر قم طراحی شده است. این پروژه که از آن به عنوان “شاهرگ حیاتی ترافیک قم” یاد می‌شود، تنها یک طرح عمرانی معمولی نیست، بلکه تحولی اساسی در معماری شهری و مدیریت ترافیک کلانشهر قم محسوب می‌شود. اهمیت این طرح زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم قم علاوه بر جایگاه والای مذهبی، به عنوان یکی از قطب‌های مهم علمی، فرهنگی و اقتصادی کشور نیز شناخته می‌شود. اجرای این پروژه عظیم نیازمند مطالعات دقیق کارشناسی، برنامه‌ریزی جامع و تامین منابع مالی قابل توجه بوده است. شهرداری قم با بهره‌گیری از تجربیات موفق و با استفاده از نظرات کارشناسان برجسته حوزه حمل‌ونقل و شهرسازی، گام‌های اساسی در طراحی و اجرای این پروژه برداشته است. این پروژه که با سرمایه‌گذاری قابل توجه در حال برنامه ریزی اجرا می باشد، نه‌تنها به بهبود وضعیت ترافیکی کمک می‌کند، بلکه تحولی اساسی در طراحی شهری و تجربه زیارتی زائران ایجاد خواهد کرد. با انتقال بخش عمده‌ای از ترافیک عبوری به زیرزمین، فضای سطحی به عابران پیاده و فعالیت‌های اجتماعی اختصاص می‌یابد و زمینه برای بازآفرینی بافت تاریخی اطراف حرم فراهم می‌شود.

نگرانی و امید شهروندان در اجرای پروژه محمد رضایی، کسبه قدیمی میدان مطهری که ۳۲ سال سابقه فعالیت در این خیابان را دارد در گفتگو با خبرنگار ما می گوید: من بیش از سه دهه است که در این محدوده مغازه دارم. ترافیک این منطقه همیشه مشکل بزرگی بود، مخصوصاً در ایام زیارتی که گاهی حتی مشتریان ما هم نمی‌توانستند به راحتی تردد کنند. اگر این پروژه واقعاً بتواند ترافیک را کاهش دهد، هم برای کسب‌وکار ما بهتر است، هم برای زائران. البته نگران هستیم که دوران ساخت پروژه، چه تأثیری بر کسب‌وکار ما بگذارد. وی افزود: البته در سال های اخیر شهرداری قم با زیباسازی و طرح های بهسازی میدان مطهری، آشفتگی های بصری را کم کرده است و برای زائرینی که به شهر قم سفر می کنند تردد را راحت تر کرده است. علی مرادی زائری از شهر یزد که برای زیارت به قم سفر کرده است با اشاره به تغییرات شهر نسبت به سال های قبل می گوید: من هر سال برای زیارت به قم می‌آیم. همیشه از شلوغی این محدوده کلافه می‌شدم، مخصوصاً وقتی با خانواده می‌آییم و باید از خیابان عبور کنیم. اگر این طرح بتواند امنیت عابران پیاده را بیشتر کند، خدمت بزرگی به زائران کرده‌اند. فقط امیدوارم زیبایی معماری اطراف حرم حفظ شود.

زیرگذر حرم مطهر ترافیک مرکز شهر را روان‌تر می‌کند لیلی نیک‌خلق احمدی مدیرکل فنی و طراحی شهرداری قم از اجرای پروژه زیرگذر حرم مطهر با هدف کاهش ترافیک در محدوده مرکزی شهر خبر داد و اظهار داشت : این پروژه ترافیک عبوری را با حداقل زمان تاخیر در محدوده حرم مطهر و میدان مطهری مدیریت می‌کند و نقش موثری در کاهش بار ترافیکی هسته مرکزی و اطراف حرم خواهد داشت. اجرای مرحله‌ای با کمترین اختلال ترافیکی نیک‌خلق احمدی درباره نحوه اجرای پروژه با توجه به ترافیک سنگین اطراف حرم توضیح داد: اجرا به صورت مرحله‌ای است. ابتدا شمع‌های پروژه در فضای پیاده‌روها و لاین‌های پارک کناری به صورت منقطع اجرا می‌شود، بدون آنکه ترافیک اصلی مسدود شود. وی افزود: در مرحله اجرای عرشه زیرگذر نیز با انحراف ترافیک به خیابان‌های مجاور مانند سردار سلیمانی و حریم ریل، و انجام کار در دو مرحله، سعی می‌کنیم کمترین اختلال را ایجاد کنیم. مدت و هزینه اجرا مدیرکل فنی شهرداری قم زمان اجرای پروژه را ۳۶ ماه عنوان کرد و گفت: کار از تابستان ۱۴۰۴ آغاز می شود و هزینه آن حدود ۱۷۸۰ میلیارد تومان برآورد شده است. وضعیت فعلی پروژه نیک‌خلق احمدی درباره روند کنونی پروژه گفت: زمین به پیمانکار (شرکت ایران پل) تحویل داده شده و هم‌اکنون مراحل مقدماتی، آماده‌سازی و تهیه مصالح در حال انجام است. آرام‌سازی سطح محدوده پس از بهره‌برداری وی درباره برنامه‌های آرام‌سازی ترافیک سطحی پس از اتمام پروژه بیان کرد: طبق طرح جامع حمل‌ونقل، بخشی از سطح خیابان به حمل‌ونقل همگانی و خودروهای پاک اختصاص می‌یابد و مابقی به پیاده‌رو تبدیل می‌شود. ترافیک عبوری نیز از زیرگذر هدایت خواهد شد. مدیرکل فنی شهرداری قم با بیان اینکه این پروژه برای رفاه شهروندان، زائران و مجاوران حرم مطهر حضرت معصومه (س) اجرا می‌شود، گفت: امیدواریم با همکاری پلیس راهور و همراهی ساکنان و کسبه منطقه، پروژه بدون تاخیر و با سرعت مناسب به بهره‌برداری برسد.

پروژه زیرگذر امام موسی صدر؛ گامی مهم در بهبود ترافیک و پیوستگی فضایی حرم تا حریم سیدمحمدحسین دهناد عضو هیئت علمی دانشگاه قم و رئیس کمیسیون عمران و حمل¬ونقل شورای اسلامی شهر قم اظهار داشت: پروژه ساخت تونل-زیرگذر امام موسی صدر، در محدوده مرکزی شهر قم و در نزدیکی میدان شهید مطهری و ضلع غربی حرم حضرت معصومه (س)، با مشخصاتی شامل ۱۴۲۰ متر طول، ۳۰ هزار متر مربع پل‌سازی، ۳۶۰۰ متر مربع دیوارسازی، ۲۳۵ هزار متر مکعب خاک‌برداری و ۴۵ هزار متر مربع روسازی، یکی از پروژه‌های مهم ترافیکی شهری قم به‌شمار می‌رود. وی ادامه داد: هزینه اجرای این طرح بیش از دو هزار میلیارد تومان برآورد شده و در طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر قم پیش‌بینی گردیده است. مطالعات فاز اول و دوم آن تکمیل شده و قرارداد اجرایی پروژه نیز به امضا رسیده است. دهناد با اشاره به نقش موثر این پروژه در بهبود حمل‌ونقل شهری قم گفت: از نظر حمل‌ونقل، اجرای این زیرگذر باعث افزایش بهره‌وری شبکه معابر شعاعی-حلقوی اطراف بافت مرکزی قم می‌شود. طراحی مسیر زیرزمینی پروژه به کاهش ترافیک در تقاطع‌ها، حذف نقاط برخورد احتمالی، ارتقاء سطح سرویس‌دهی، کاهش زمان‌های تأخیر و تسهیل در عبور و مرور در اطراف حرم حضرت معصومه (س) کمک شایانی می‌کند. وی افزود: با انتقال حجم زیادی از ترافیک سطحی به مسیر زیرزمینی، مصرف سوخت، میزان آلاینده‌های محیطی و خطرات مربوط به عابرین پیاده در فضاهای زیارتی و تجاری اطراف حرم کاهش خواهد یافت. در این طرح، تفکیک مسیر ترافیک عبوری از ترافیک مقصدی مدنظر بوده تا مدیریت رفت‌وآمد شهری به شکل دقیق‌تری صورت گیرد.

تأثیرگذاری بر طراحی شهری و ارتقاء فضای عمومی رئیس کمیسیون عمران و حمل¬ونقل شورای اسلامی شهر قم اظهار داشت: در حوزه طراحی شهری، ساخت این زیرگذر می‌تواند زمینه‌ساز بازطراحی میدان شهید مطهری به‌عنوان یکی از نقاط مهم در ساختار مرکزی شهر قم باشد. سطح صفر پروژه با قرارگیری در حدفاصل میان صحن‌های غربی حرم و محور باغ‌مزار قبرستان نو، نقش مهمی در اتصال فضایی و حرکتی ایفا می‌کند. وی ادامه داد: نظریه‌های نوین شهرسازی مانند «هم‌پیوسـتگی فضایی» و «مکان‌محوری» تأکید دارند که ساماندهی فضاهای پیرامون مکان‌های مذهبی باید با ارتقاء جنبه‌های عملکردی، بصری و حرکتی همراه باشد.در همین راستا، احداث زیرگذر امام موسی صدر با انتقال بخش قابل‌توجهی از ترافیک به مسیر زیرزمینی، امکان آزادسازی سطح خیابان و کاهش سلطه خودروها را فراهم می‌سازد. این اقدام موجب افزایش فضای پیاده‌مدار، بهبود درک شهروندان از محیط، و بازآفرینی بافت تاریخی اطراف میدان شهید مطهری خواهد شد. این پروژه در چارچوب راهبرد «شهر برای مردم» نیز قابل تحلیل است. عضو هیئت علمی دانشگاه قم عنوان کرد: این زیرگذر به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی راهبرد «پیوستگی فضایی حرم تا حریم»، نقش مهمی در تکمیل مسیر حرکتی زائران در محور غربی حرم ایفا می‌کند. اتصال میدان شهید مطهری، صحن‌های غربی حرم و محور باغ‌مزار، علاوه بر تقویت مسیرهای پیاده‌رو زیارتی، شرایطی برای تجربه‌ای پیوسته و بدون وقفه از مناسک زیارت برای مجاوران و زائران فراهم می‌آورد. وی به اهمیت مفهوم «انعطاف‌پذیری حرکتی» اشاره و تصریح کرد: طراحی زیرگذر به‌گونه‌ای صورت گرفته که امکان عبور پیاده، وسایل نقلیه عمومی و اضطراری در لایه‌های مختلف شبکه فراهم باشد؛ بدون اینکه بین این شیوه‌ها تداخل و تزاحم ایجاد شود. دهناد عنوان کرد: فضای سطحی آزادشده در نتیجه اجرای این پروژه، قابلیت تعریف به‌عنوان یک «فضای عمومی تعامل‌محور» را خواهد داشت که بر اساس نظریه‌های شهرسازی مانند نظریه‌های هنری لوفور و ویلیام وایت، فضاهای عمومی باید دارای کیفیت مناسب، تنوع عملکردی و بستری برای تعاملات اجتماعی باشند. از این منظر، به‌کارگیری اصول طراحی انسان‌محور و ارتقاء منظر شهری در محدوده میدان، به تقویت حس تعلق مکانی در میان شهروندان، کسبه و زائران منجر خواهد شد. در نتیجه، این پروژه مهندسی در کنار جنبه فنی خود، بستر مناسبی برای افزایش سرمایه اجتماعی در قلب مذهبی شهر قم ایجاد می‌کند. پیامدهای اقتصادی در سطح توسعه محلی وی با اشاره به منظر توسعه محلی پروژه اظهار داشت : پروژه زیرگذر امام موسی صدر آثار اقتصادی قابل توجهی به‌همراه خواهد داشت. با کاهش ازدحام ترافیکی و سهولت دسترسی به بازارهای سنتی و فضاهای زیارتی، ظرفیت‌های بالقوه اقتصاد زیارت فعال شده و رونق بیشتری خواهند یافت. این پروژه از طریق جذب سرمایه‌گذاری در بخش خدماتی اطراف میدان مطهری، موجب رشد فعالیت‌های اقتصادی خرد و بهینه‌سازی کاربری‌های اطراف می‌شود. این تأثیرات مثبت، در ادبیات برنامه‌ریزی شهری تحت عنوان «اثرات پویای زیرساختی» شناخته می‌شوند. رئیس کمیسیون عمران و حمل¬ونقل شورای اسلامی شهر قم در پایان تصریح کرد: بهبود فضای شهری، افزایش امنیت و ارتقاء کیفیت دسترسی، زمینه را برای افزایش مدت‌زمان حضور زائران در شهر و بهره‌برداری چندوجهی از فضا فراهم می‌سازد؛ که این امر به توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی قم منجر خواهد شد.
 
 

انتهای خبر/